Επισκόπηση
Γονείς & Εκπαιδευτικοί
Δράσεις για την ασφάλεια του Διαδικτύου
Ενημέρωση
Ο κυριότερος άξονας στον οποίο επικεντρώνονται οι δράσεις για την ασφάλεια στο Διαδίκτυο είναι αυτός της ενημέρωσης (Reding, 2009). Σε κάθε περίπτωση αναφέρονται πρώτα οι δυνατότητες που δίνει το Διαδίκτυο και οι αλλαγές που αυτό έχει επιφέρει στην καθημερινότητά μας. Γενική πεποίθηση είναι ότι η σωστή ενημέρωση παιδιών και νέων για τους κινδύνους που ελλοχεύουν, είναι η καλύτερη πρακτική για την αντιμετώπισή τους.
Η ενημέρωση των πολιτών λαμβάνει χώρα σε τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις με διαφορετική στοχοθεσία και προσέγγιση για την κάθε ομάδα: Οι ομάδες αυτές είναι: α) μαθητές, β) γονείς, γ) εκπαιδευτικοί. Προφανώς, τελικός στόχος είναι η προστασία των νέων από τους κινδύνους που απορρέουν από τη χρήση του Διαδικτύου και οι δράσεις που απευθύνονται προς αυτούς έχουν άμεσο και συμβουλευτικό χαρακτήρα. Παράλληλα, όμως, η ενημέρωση των άλλων δύο φορέων είναι καθοριστική, γι’ αυτό και οι δράσεις των χωρών δίνουν αντίστοιχο βάρος τόσο στην ενημέρωση των γονιών όσο και στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.
Η ενημέρωση των πολιτών λαμβάνει χώρα σε τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις με διαφορετική στοχοθεσία και προσέγγιση για την κάθε ομάδα: Οι ομάδες αυτές είναι: α) μαθητές, β) γονείς, γ) εκπαιδευτικοί. Προφανώς, τελικός στόχος είναι η προστασία των νέων από τους κινδύνους που απορρέουν από τη χρήση του Διαδικτύου και οι δράσεις που απευθύνονται προς αυτούς έχουν άμεσο και συμβουλευτικό χαρακτήρα. Παράλληλα, όμως, η ενημέρωση των άλλων δύο φορέων είναι καθοριστική, γι’ αυτό και οι δράσεις των χωρών δίνουν αντίστοιχο βάρος τόσο στην ενημέρωση των γονιών όσο και στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.
Ραγδαία ανάπτυξη των δυνατοτήτων του Διαδικτύου
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια τεράστια αλλαγή στις δυνατότητες του Διαδικτύου, με την εμφάνιση των εργαλείων Web 2.0 και Semantic Web (Smith et.al.). Αυτό αύξησε δραματικά το χρόνο και την ποιότητα της χρήσης του Διαδικτύου (δυναμικές ιστοσελίδες, ιστολόγια -blogs, κοινωνικά δίκτυα, σύγχρονη και ασύγχρονη επικοινωνία, μουσική και βίντεο μέσω του Διαδικτύου -live audio και video streaming, κλπ), ενώ παράλληλα η χρήση του διευρύνθηκε και σε πολύ μικρότερες ηλικίες. Ο αριθμός των χρηστών και η αύξηση των μέσων όρων χρήσης του Διαδικτύου αυξήθηκε επίσης με την ανάπτυξη και εξάπλωση των ευρυζωνικών συνδέσεων. Παράλληλα με την ανάπτυξη των δυνατοτήτων του, νέοι κίνδυνοι εμφανίστηκαν στο Διαδίκτυο, όπως διαδικτυακός εκφοβισμός και αποπλάνηση (cyberbulling, grooming).
Η απαγόρευση της χρήσης του Διαδικτύου από τους γονείς
Η οποιαδήποτε απαγόρευση της χρήσης τους Διαδικτύου δεν συνιστάται από τη βιβλιογραφία. Το Διαδίκτυο είναι σήμερα ένα μέσο καθολικής χρήσης, και είναι αυτονόητο ότι κάθε νέος το έχει ανάγκη, τόσο για τις εκπαιδευτικές του ανάγκες όσο και για τις κοινωνικές. Η απαγόρευση της χρήσης του Διαδικτύου αποτελεί μια μορφή κοινωνικού αποκλεισμού γι’ αυτό και οι νέοι ψάχνουν κάθε τρόπο για την πρόσβασή τους στο χώρο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρεται σε ένα εντεκάχρονο παιδί, που ανέπτυξε τέτοιες δεξιότητες για τη σύνδεσή του στο Διαδίκτυο μέσω του Nintendo του και υποκλέπτοντας ασύρματο σήμα από κάποιο γείτονά του, σπάζοντας πρώτα τους κωδικούς ασφαλείας (Reding, 2009)! Το παράδειγμα αυτό, μαζί με άλλα πολλά, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πλήρης απαγόρευση στα παιδιά της πρόσβασής τους στο Διαδίκτυο είναι όχι μόνο λανθασμένη πρακτική αλλά και ουτοπική. Τα παιδιά, μέσω του κοινωνικού τους περίγυρου θα ανακαλύψουν τους τρόπους για την ικανοποίηση της ανάγκης για χρήση του Διαδικτύου, χρησιμοποιώντας, ίσως, μέχρι και αθέμιτες μεθόδους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρεται σε ένα εντεκάχρονο παιδί, που ανέπτυξε τέτοιες δεξιότητες για τη σύνδεσή του στο Διαδίκτυο μέσω του Nintendo του και υποκλέπτοντας ασύρματο σήμα από κάποιο γείτονά του, σπάζοντας πρώτα τους κωδικούς ασφαλείας (Reding, 2009)! Το παράδειγμα αυτό, μαζί με άλλα πολλά, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πλήρης απαγόρευση στα παιδιά της πρόσβασής τους στο Διαδίκτυο είναι όχι μόνο λανθασμένη πρακτική αλλά και ουτοπική. Τα παιδιά, μέσω του κοινωνικού τους περίγυρου θα ανακαλύψουν τους τρόπους για την ικανοποίηση της ανάγκης για χρήση του Διαδικτύου, χρησιμοποιώντας, ίσως, μέχρι και αθέμιτες μεθόδους.
Μείωση χάσματος μεταξύ τεχνολογικής ενημέρωσης μεγάλων και νέων
Η καλύτερη πρακτική, όπως δίνεται στη βιβλιογραφία (Reding, 2009), για την ενημέρωση των νέων και τη συνειδητοποίηση από μέρους τους των κινδύνων κατά τη χρήση του Διαδικτύου είναι η προσέγγισή τους μέσω του ίδιου του διαδικτυακού χώρου. Για να γίνει αυτό κατορθωτό, οι φορείς που έχουν αυτό το ρόλο (γονείς, κοινωνικοί φορείς, εκπαιδευτικοί) θα πρέπει να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους στον τομέα αυτό.
Ο ρόλος της Εκπαίδευσης
Σημειώνεται ιδιαίτερα ο ρόλος των εκπαιδευτικών συστημάτων για τη συνειδητοποίηση των κινδύνων κατά τη χρήση του Διαδικτύου, καθώς και των καλών πρακτικών. Θεωρείται αναγκαία η δημιουργία ενός συστηματοποιημένου πλαισίου που θα ασχολείται με το θέμα. Η ένταξη δραστηριοτήτων που να εμπλέκουν την ασφαλή χρήση του Διαδικτύου στο αναλυτικό πρόγραμμα προβάλλει ως επιτακτική ανάγκη.
Η ανάγκη αυτή φαίνεται να έχει ιδιαίτερη ανταπόκριση, τουλάχιστον στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου όλες οι χώρες έχουν αναπτύξει και συνεχίζουν να αναπτύσσουν εκπαιδευτικά προγράμματα για την ευαισθητοποίηση των μαθητών τους σε θέματα ασφάλειας στο Διαδίκτυο. Η ΕυρωπαΪκή Επιτροπή θελοντας να ενισχύσει τις προσπάθειες των ευρωπαΪκών κρατών ανέπτυξε το πρόγραμμα SaferInternet μέσα απο το οποίο συγχρηματοδοτεί τα κράτη μέλη.
Η ανάγκη αυτή φαίνεται να έχει ιδιαίτερη ανταπόκριση, τουλάχιστον στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου όλες οι χώρες έχουν αναπτύξει και συνεχίζουν να αναπτύσσουν εκπαιδευτικά προγράμματα για την ευαισθητοποίηση των μαθητών τους σε θέματα ασφάλειας στο Διαδίκτυο. Η ΕυρωπαΪκή Επιτροπή θελοντας να ενισχύσει τις προσπάθειες των ευρωπαΪκών κρατών ανέπτυξε το πρόγραμμα SaferInternet μέσα απο το οποίο συγχρηματοδοτεί τα κράτη μέλη.
Κοινωνικά Δίκτυα
Εξαιτίας της ραγδαίας ανάπτυξη των κοινωνικών δικτύων και τη ραγδαία εξάπλωσή τους στις τάξεις των νέων, γίνεται ιδιαίτερη μνεία σε αυτό τον τομέα. Οι κίνδυνοι που εγκυμονούνται από τη χρήση κοινωνικών δικτύων τίθενται υπό εξέταση και αναζητούνται τρόποι προστασίας, ενημέρωσης και ελέγχου των νέων που κάνουν χρήση – μαζικά – αυτού του μέσου.
Έρευνες κατέδειξαν ως σημαντικότερο κίνδυνο για τους νέους στα κοινωνικά δίκτυα την ασυλλόγιστη δημοσιοποίηση προσωπικών στοιχείων (ιδιωτικότητα). Αυτό συμβαίνει, κυρίως, επειδή η χρήση αυτών των στοιχείων (προσωπικές φωτογραφίες, προσωπικές πληροφορίες) δείχνουν «αθώες» και οι κίνδυνοι δεν είναι άμεσα αντιληπτοί.
Έρευνες κατέδειξαν ως σημαντικότερο κίνδυνο για τους νέους στα κοινωνικά δίκτυα την ασυλλόγιστη δημοσιοποίηση προσωπικών στοιχείων (ιδιωτικότητα). Αυτό συμβαίνει, κυρίως, επειδή η χρήση αυτών των στοιχείων (προσωπικές φωτογραφίες, προσωπικές πληροφορίες) δείχνουν «αθώες» και οι κίνδυνοι δεν είναι άμεσα αντιληπτοί.
Δράσεις για την καταπολέμηση παράνομου διαδικτυακού περιεχομένου
Σε διεθνές επίπεδο, δίνεται ο όρος «Διαδικτυακή θυματοποίηση» (Wolac et.al., 2006) των νέων στην οποία αναφέρονται:
- Ανεπιθύμητη έκθεση σε σεξουαλικές απεικονίσεις (33 %). Το ποσοστό αυτό έχει αυξητικές τάσεις παρ’ όλη την ανάπτυξη διαδικτυακών εφαρμογών φιλτραρίσματος και αποκοπής ακατάλληλου περιεχομένου
- Παρενόχληση με ποικίλους τρόπους, η οποία ορίζεται ως προβολή απειλητικών ή ενοχλητικών μηνυμάτων με αποδέκτες τους νέους (9.1 %)
- Διαδικτυακές συνομιλίες με άγνωστα άτομα (34 %)
Σε άλλη έρευνα (Cox Communications, 2006) καταδεικνύεται ότι:
- Ποσοστό 14% των νέων που συζητούν διαδικτυακά με άγνωστα άτομα, στο τέλος πραγματοποιούν και πραγματικές συναντήσεις
- 30% των ερωτηθέντων σκέφτηκε το ενδεχόμενο να συναντήσει κάποιο άγνωστο
- 71% απαντά σε μηνύματα τα οποία στέλνουν άγνωστοι
- Ένα ποσοστό 18% ανέφερε σε κάποια στιγμή στους γονείς του περιστατικό λήψης μηνύματος από κάποιον άγνωστο
- Ποσοστό 61% νέων 13-17 χρόνων χρησιμοποιεί κάποιο κοινωνικό δίκτυο αναπτύσσοντας το ατομικό του προφίλ
Γονικός έλεγχος (Cox Communications [2], 2006):
- Πάνω από το 51% των γονιών είτε δεν χρησιμοποιούν ή δεν γνωρίζουν για την ύπαρξη λογισμικών καταγραφής της δραστηριότητας των παιδιών τους στον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή
- Οι νέοι στα δωμάτια επικοινωνίας χρησιμοποιούν δικούς τους λεκτικούς κώδικες, τους οποίους οι γονείς δεν κατανοούν. Σε ποσοστό 57% δεν γνωρίζουν τη σημασία του LOL (Laughing Out Loud), 68% BRB (Be Right Back), και 92% A/S/L (Age/Sex/Location)
- 35% των γονιών επιτρέπουν στα παιδιά τους να χρησιμοποιούν τον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή στο δωμάτιό τους ή σε άλλο προσωπικό χώρο
Κοινωνικοποίηση – Γνωριμίες (Wolak, et.al., 2003):
Παλαιότερη έρευνα, για το θέμα των γνωριμιών μέσω του Διαδικτύου δείχνει κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία. Φυσικά οι αριθμοί αυτοί σήμερα προβλέπεται ότι είναι μεγαλύτεροι:
Παλαιότερη έρευνα, για το θέμα των γνωριμιών μέσω του Διαδικτύου δείχνει κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία. Φυσικά οι αριθμοί αυτοί σήμερα προβλέπεται ότι είναι μεγαλύτεροι:
- 14% των νέων αναφέρουν γνωριμίες και ανάπτυξη φιλίας μέσω του Διαδικτύου. 2% αναφέρουν την ανάπτυξη συντροφικότητας
- Τα κορίτσια φαίνονται περισσότερο δεκτικά στην ανάπτυξη συντροφικών σχέσεων (16 % έναντι 12% των αγοριών)
Σύνοψη
Μέσα απ’ αυτή τη σύντομη βιβλιογραφική επισκόπηση, διαφαίνεται ότι στον ευρωπαϊκό και δυτικό χώρο παρατηρούνται πολλές συγκλίσεις όσον αφορά τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι νέοι από τη χρήση του Διαδικτύου. Παράλληλα, πολλά κοινά παρουσιάζουν και οι δράσεις που τα κράτη και ανεξάρτητοι φορείς αναπτύσσουν σχετικά με την ασφάλεια στο Διαδίκτυο. Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις, και ιδιαίτερα στις τάξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σημειώνονται κοινές δράσεις και προγράμματα που συμβάλλουν σε μια πιο στοχευμένη αντιμετώπιση του ζητήματος.
